Vandaag herdenken we het vertrek van Jezus naar Tibet, waar hij de rest van zijn leven doorbracht. Hij was niet aan het kruis gestorven dankzij de technieken die hij in India leerde van de fakirs. Voor dag en dauw trekt men er op uit in Twente – Dauwtrappen – want op reis gaan dat doe je in de vroege ochtend. Hij ging met een delegatie naar het Oosten, het land van de Taoïsten waar zijn wonden weer dicht groeiden. Met Pinksteren vieren we zijn aankomst in het land van de rijzende zon: de heilige geest daalt neder via de muziek die ons rechtstreeks in het hart raakt. Jezus leeft en we hoeven ons niet schuldig te voelen want het heeft zo moeten zijn, maar dat is interpretatie. Het verhaal van Jezus speelt zich af rond het jaar 0 en toevallig kwam deze uitleg in het jaar 2000 op mijn pad via documentaires op National Geography en Discovery. Mijn moeder droeg er een steentje aan bij want zij geloofde ook dat het allemaal heel anders gegaan is. De onbevlekte ontvangenis van Jezus door Maria is nog zo’n fantastisch verhaal dat niet waar kan zijn, net als de figuur van Judas de verrader, en Maria Magdalena de gevallen vrouw. Ze zijn naast Jezus hoofdrolspelers in de film Jezus Christ Superstar uit 1973 gebaseerd op de Rockopera met dezelfde titel uit 1970.
Een stomp in mijn maag was het en een klap op de bek kreeg ze terug van mij.
Het is bijna twee jaar geleden dat we ruzie kregen na het sporten in Rijkerswoerd tijdens de fietstocht op de terugweg. Achteraf gezien was het geen wonder dat het gebeurde want er waren spanningen tussen haar en mij, afgezien van onze eigen spanning.
Een vriendin vroeg mij om samen te sporten in Arnhem-Zuid en ik hapte toe want de sportschool ging dicht vanwege Corona en ik had behoefte aan structuur. Twee keer in de week Pilates op de tribune van het voetbalveld, lekker in de buitenlucht. Nou is voetbal niet mijn ding, zacht uitgedrukt maar ik genoot van de plek waar het weer en de wind vrij spel hadden. De lessen van Isabella waren goed afgestemd op onze – vrouwen op leeftijd – behoeften en ik merkte al gauw de weldaad van alle moeite. ‘Als het regent kun je met mij meerijden’ zei de vriendin en zo gezegd zo gedaan, reden we in haar Audi richting Rijkerswoerd. Meestal troffen wij elkaar aan het begin van de John Frostbrug om samen helemaal naar het zuiden van de stad te fietsen. Tot ze zich stoorde aan mijn zogenaamde afhankelijkheid ‘ik vind het niet prettig dat je afhankelijk van mij bent’ zei ze letterlijk. Het kwam als een bliksem bij heldere hemel want zij had mij toch uitgenodigd om voortaan samen te sporten en mee te rijden. Inmiddels had ik me bij de loopgroep aangesloten, op maandag, zij bij de krachttraining op donderdag en lieten wij elkaar met rust. Zij kocht een elektrische fiets, we spraken niet meer af bij de brug en ik ging op donderdag die kant uit, terwijl zij Pilates op dinsdag deed. Af en toe overlapten wij elkaar en fietsten we samen terug naar huis terwijl we onze levens deelden. Onderweg naar huis zagen we de vele ganzen in het gras langs het water. ‘Waarom zijn ganzen toch zo dom?’ vroeg ze en we kregen het over eigenschappen die wij mensen op dieren projecteren. Schapen zijn meelopers bijvoorbeeld en ondertussen moesten we stoppen bij een voetgangersoversteekplaats waar een gesluierde vrouw met kinderwagen de weg overstak. ‘Dat is nou een meeloper’ riep ze uit ‘hoe weet je dat?’ vroeg ik, denkend aan mijn gesluierde collega’s bij 2Switch.
‘Je doet me heel erg pijn’ zei ze enne ‘je bent iemand die zich superieur voelt’ enne ‘je kunt niet tegen kritiek’. We fietsten door en ik incasseerde haar stoot ‘oh, vind je mij arrogant?’ vroeg ik nog, we kibbelden voort, tot ze voorstelde om niks meer te zeggen. Ik hield mijn mond terwijl de spanning in mijn lijf toenam tot zij doorging met haar verhaal en ik haar op de bek sloeg: ‘moet je zelf ook je kop dicht houden’. Ik fietste vooruit, kreeg bijna geen adem en liet haar achter zonder achterom te kijken, tot aan het stoplicht bij de Steenstraat. Ze was weg en sindsdien hebben wij niet meer met elkaar gesproken, want pestkoppen mijd ik. Haar omschrijving van mij – die van narcist – was uitgebreid met racist, weet ik uit een betrouwbare bron.
Ik wist mijn draai niet te vinden, mede door de part-time opleiding tot docent Handvaardigheid. Het was nooit de bedoeling om voor de klas te gaan staan want Beeldende Vorming is een kliervak. Met mijn achtergrond – pesterij vanwege mijn opvallende uiterlijk – is dat vragen om problemen, wat ik inmiddels heb verwerkt. Ik ben beeldend kunstenares geworden uit overleving, niet zonder plezier! Op de kunstacademie haalde ik mijn hart op, in die lokalen waar gebeeldhouwd werd, waar ik nog niet het geduld voor had. Keramiek, hout en metaal ‘you name it we do it’. Plastische vormgeving, ruimtelijke vormgeving en tekenen waren basisvakken, net als Kunstgeschiedenis, Psychologie, Pedagogiek en Didactiek.
‘Crazy little thing called love‘.
‘We hebben een schrijfster in ons midden’ zei Rob van der Sande van Psychologie plechtig toen ik op een avond het lokaal betrad. Dat was nadat ik een stukje had ingeleverd over het belang van beeldende vorming in het onderwijs. Ik wist dat het waar was en denk aan mij als kind in de schoolbanken al schrijvende ‘dit is wat ik later ga doen’ zo klaar als een klontje en ben er stiekem nooit mee opgehouden. Ik ploeg door mijn geest als een boerin en heb een gemengd bedrijf waarin ik floreer. Het leven, met name het sociale verkeer is mijn inspiratiebron, waarin ik wijsheid oogst. Ik ben een paar keer over de kop gegaan doordat ik mij liet bepalen door anderen dan mezelf. Ik ben afgedaald in de krochten van mijn ziel: geen pretje, zacht – mijn stijl – uitgedrukt, en weer opgestaan. Over het algemeen pluk ik liever vruchten van een boom of struik, voordat ze zijn gevallen, die beperkt houdbaar zijn. Onkruid wieden middels het schrijven van ‘daily pages’ is mijn dagelijkse onderhoud en voor de rest is de opbrengt wisselend en weet ik nooit waar het naar toe gaat. Met dank aan mijn moeder voor het vertrouwen en dank aan mijn vader ‘ik leef jouw droom’.
Een stukje schrijven is niet veel anders dan een kaartje drukken, sterker: het komt uit dezelfde bron die onuitputtelijk is, en oefening baart kunst.
De ring is bijna klaar! Het is een lang verhaal dat nu aan me voorbij gaat, die ring: de steen en het goud. Ik heb ooit, tijdens de studie Handvaardigheid op de kunstacademie een antieke kast omgebouwd tot poppenhuis, voor Ingrid. Toen het ‘Dolhuis’ klaar was en ze mij het resterende bedrag voor de opdracht wou betalen vroeg ik de ring die zij droeg. ‘Die wil ik wel’ in plaats van de 500 gulden die ze mij nog verschuldigd was en dat mocht. Mijn broer Mark vond dat ik me had laten bedonderen, met die kermisring. Het was een originele bisschopsring uit Rusland van rood goud met een amethist die eigenlijk iets te groot was voor mij. Het is wel eens voorgekomen dat ik de ring kwijt was omdat die van mijn vinger was geschoven. Ik besloot om er een hanger van te laten maken door edelsmid Hendrik Stollé, die tot de conclusie kwam dat het een synthetische steen was vanwege de afmeting, wat niet waar was. Hij maakte er een snoepje van, dat ik niet mooi vond en vroeg hem de hanger aan te passen, in ruil voor het resterende goud. ‘Jij houdt niet genoeg van je lichaam om deze hanger te dragen’ mopperde hij. Ik vond het nog steeds niet mooi en liet mijn moeder zien wat hij had gemaakt en zij was meteen verkocht! Ze droeg de hanger die haar wel heel mooi stond jarenlang tot en met haar dood. Ik was er nog altijd niet blij mee en vroeg een andere edelsmid om er weer een ring van te maken, gecombineerd met mijn moeders gouden trouwring met mijn vaders naam. We kwamen er niet uit en tenslotte kwam ik Anne-Marieke tegen die les geeft in edelsmeden bij Rozet, en zo is het gekomen dat ik er zelf mee aan de slag ben gegaan. Ik heb het ding gesloopt en het kleine beetje rode goud – het grootste deel was naar Hendrik gegaan – samen gesmolten met de trouwring en opnieuw gecombineerd met de steen.
Met dit woord werd ik vanochtend wakker vanuit dromenland maar de context speelt zich af in de realiteit. Het heeft betrekking op de vriendschap met mijn vriendin Edith, ken haar al vanaf de lagere school als het buurmeisje van mijn vriendinnetje Anita Aveskamp. Haar zelfverzekerde uitstraling fascinerende me maar het duurde nog totdat wij samen naar het Carmellyceum in Oldenzaal fietsten, eer onze vriendschap begon. We gingen met een groepje vanuit Losser en wij tweetjes waren van de langzaam-aan-actie, rustig fietsen en dan kom je er ook wel. Dat is wel anders dan de wijze van omgang met elkaar, die nogal turbulent is. Er zijn jaren voorbij gegaan waarin wij elkaar niet zagen, in de 50 jaar sindsdien. We verschillen als dag en nacht maar er zijn overeenkomsten: we hebben kleine krulletjes en we zijn nakomelingen, behoorlijk slim en enigszins buitenbeentjes. Onze oudere broers zijn ook vrienden voor het leven en die zien elkaar ook wel eens heel lang niet geloof ik. Telkens weer dezelfde wrevel zorgt voor verwijdering, maar het geheugen maakt er altijd weer iets moois van. Het zal nu wel weer net zo gaan alhoewel dat onvoorstelbaar is, na de laatste aanvaring. Ze zou mij komen helpen met klussen, maar kwam niet opdagen alhoewel onze afspraak om 11 uur zorgvuldig was vastgelegd. Er gingen heel wat berichtjes aan vooraf en vlak van tevoren belde ze me met ‘ik kom toch om 11 uur want …’ waarin ze helemaal aan het einde toevoegde ’tussen 11 en 12’. Ik zei nog ‘nee 11 uur want we hebben zeker 2 uur nodig voor die klus, en we willen lunchen’. Ik had de pindasoep al klaar staan en de keuken leeggehaald want we zouden grote gaten boren in de gipsen voorzetwanden zodat ik een draad kon spannen door de ruimte. Zij had tot 14.15 uur en ze zou vertellen over haar nieuwe baan als conducteur bij de NS, waar ze om 14.45 een afspraak mee had op het Centrale Station in Arnhem. Het was krapjes maar precies te doen dacht ik en verheugde me zeer op het bouwfeestje. Om 11.30 was ik lang en breed bezig, zonder haar assistentie en vroeg haar waar ze bleef. Ze schreef ‘ik moet nog langs de dierenwinkel, tussen 11 en 12 ben ik er’ en ik ‘dan gaat het niet lukken’ terwijl ik steeds ongeduriger werd. Nou komt het: ‘jij sprak af, ik niet’ schreef ze, en toen brak de hel in me los, en heb ik iets gedaan ter bescherming van mijn gemoedsrust. Ik ben een draadspanner gaan kopen bij Baptist in Presikhaaf en toen ik mijn fiets weer van het slot haalde las ik haar berichtje van 12.04 uur ‘ik sta voor je deur’ en ik stuurde ‘ik ben ff onderweg’. Daarna was het weer voorbij, onze vriendschap.
De draad is inmiddels blind bevestigd en strak gespannen tussen beide wanden.
Ik twijfelde nog of ik wel zou gaan ‘je bent gek’ zei een stem in mij, maar ik ging toch. Voor de derde keer op een rij fietste ik naar de Imbosch, een gebied dat het Rozendaalse veld begrenst in het Noorden, waar ik graag bessen pluk, vossenbessen. Vanuit de Sonsbeeksingel de Apeldoornseweg op, voorbij het Sonsbeekpark inclusief de brug over de Cattepoelseweg, tot aan de Braamberg is het een flinke klim. Van daaruit lijkt het mee te vallen maar dat is vals plat, de brug over de Wagnerlaan, tot de Weg achter het bos, voorbij Moskowa en benzinestation ‘bonjour’ fiets ik gestaag omhoog. Dan wordt het wat rustiger op de weg die inmiddels zes banen telt, nog een brug, over de Schelmseweg, dan kom ik in de buurt van snelwegen, eerste afslag naar de A12, daarna de A50. Daar is ook de Carpoolplek, en de Rosendaelse Golfclub in het glooiende landschap dat zich voor me uitstrekt. De Apeldoornseweg loopt door naar het Noorden terwijl het meeste verkeer al is afgeslagen, net als het fietspad dat berg-op-berg-af gaat, langs het Nationale Verstrooigebied Delhuyzen. Daar neem ik de tweede ingang, bij het Monument voor het Onbekende Kind, een groep zwerfkeien die verzameld zijn uit diverse landen waar veel kinderen zijn omgekomen. Ik neem de Via Dolorosa, Weg van het verdriet, een landweg met een verhard fietspad door het gebied waar veel sporen te zien zijn van wilde dieren. Zwijnen wroeten graag langs de randen van het asfalt, uitwerpselen van Schotse Hooglanders, tot het einde toe. Daar kom ik aan bij het Rozendaalse veld en hier houdt de routebeschrijving op vanwege de adembenemende weidsheid van het landschap dat voor me ligt, en de stilte. Dan ben ik er nog niet, bij het bos waar ik de vossenbessen ga plukken maar hier, voorbij deze weg begint het spirituele deel van de fietstocht die zo’n 30 meter vóór een zeker bankje ten einde loopt. Daar zoek ik het olifantenpaadje op, van het pad af en daar begint het vossenbessenbos. Eerst nog een zandweg oversteken en dan via een bospad het bos inlopen waar de bessen staan. Ze zijn allemaal rijp tot overrijp deze keer, nauwelijks nog een lichtrode bes of een bloesempje te zien, hoogste tijd om de buit binnen te halen.
Hier staan zwerfkeien, belegd met kleine witte steentjes die men erop achterlaat.
Ik heb de verlammende werking van pesten aan den lijve ondervonden: als kind veelvuldig mishandeld op straat, het schoolplein of bij het zwembad door jongens, en meisjes. Schelden, buitensluiten, belachelijk maken, en bespringen, vanwege mijn afwijkende uiterlijk. Dat ik vooral niet mocht denken dat ik ooit zou slagen in mijn leven. Dit speelde zich af nadat wij naar het dorp Losser verhuisden, toen ik vijf jaar oud was. Voor mij was het een drijfveer om op school goed mijn best te doen, zodat ik daar weg kon om aan de universiteit te studeren, wat toen nog niet – behalve de TU – mogelijk was in Twente. Eenmaal in Nijmegen hield het niet op, het getreiter, ik werd eenzaam, ging naar de kunstacademie in Arnhem. Daar heb ik mijn geluk gevonden, ben gebleven tot op de dag van vandaag. Het is me niet gelukt om een reguliere baan te vinden, hoewel ik heel wat pogingen gedaan heb, in de Cultuur-, Zorg- & Welzijnssector, en een goed mens probeer te zijn. Mijn CV is als een landweg met gaten – donkere periodes – bezaaid met keien – artistieke prestaties – waar ik trots op ben enne, ik weet inmiddels wat mijn wapens zijn.
Werk van houthakkers in Boschveld – landgoed in Oosterbeek
Deze week heb ik de laatste aflevering van de kennisquiz 2 voor 12 van dit seizoen teruggekeken. Daarin maakte Astrid Joosten – presentatrice – terloops een opmerking over het koken van rijst, in ruim water vanwege het gehalte aan arseen. Dat bleef hangen bij mij want ik eet vaak rijst, met groente. De volgende dag zag ik een dode zwarte rat liggen langs het bospad richting het Zypse veld. Pas ’s avonds ging er een belletje rinkelen bij mij en begon ik te speuren op het internet. Ja hoor, arsenicum, ook wel bekend als rattengif blijkt rijkelijk in de bodem aanwezig te zijn als gevolg van het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Rijst heeft de eigenschap om zich met het gif te verbinden, en daarom is het verstandig om de rijst in ruim water te koken. Het scheelt 80% van het arseen in het eten.
Ik maak graag Pilaf, waarbij ik groentes aanbak, blus met water en rijst toevoeg tot alle vocht is opgenomen. Of ik kook de – vaak bruine – rijst apart in precies voldoende water zodat alles wordt opgenomen en je geen rijstwater hoeft weg te gooien. Dat is blijkbaar gevaarlijk voor je gezondheid terwijl je denkt dat je goed bezig bent. Ik heb het verschil opgezocht tussen bruine en witte rijst en tussen biologische en die-biologische rijst opgezocht, althans wat er over bekend is. Blijkt dat de verschillen klein zijn en lees ook dat rijstwafels gevaarlijk zijn, voor kinderen! Dat terwijl ik veel rijstwafeltjes heb gegeten met kinderen na school, met pindakaas of appelstroop, en wederom dacht dat het goed was. Wat een nachtmerrie en waarom wist ik het niet, wat Astrid Joosten wel wist te vertellen?
Er is geen informatie te vinden over rijst als product van de biologisch-dynamische landbouw, mijn favorite leverancier. Je zou verwachten dat deze rijst ‘schoon’ is omdat er geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, op akkers die nooit zijn bestreden met landbouwgif. De prijs verschilt nogal maar die betaal ik, om bij te dragen aan een gezondere leefomgeving. Het schijnt dat andere granen zich minder binden aan arseen, zoals tarwe of boekweit, gerst of haver. Arseen komt ook van nature voor in de bodem, heb ik gelezen, en dat we er niet omheen komen. Het verschil tussen biologisch en biologisch-dynamisch zal het doen, schat ik, nog een dingetje dat niet aan de grote klok wordt gehangen omdat de bedrijven daar niet zo blij van worden. Biologisch verkoopt namelijk goed.
Bloeiend braambosje
Gelukkig zijn er bosvruchten en andere geschenken uit de natuur, rijk aan antioxidanten. De bramen doen het dit jaar bijzonder goed.
Op zondag 27 februari hebben wij – het Buurt Groen Bedrijf met wel 100 vrijwilligers – extra bomen geplant in de Steenstraat. De straat – bekend van Monopoly – was iets te stenig geworden na de herinrichting. Het idee van ‘shared space’ was bovendien uit de hand gelopen: zonder verkeersregeling met de bedoeling dat alle gebruikers op elkaar letten. Er werd over stoepen gereden en geparkeerd door automobilisten, wat mogelijk was door de flauwe overgangen, en er was sprake van hitte-stress. De nieuwe amberbomen groeien gestaag, maar zijn niet met genoeg, vandaar deze actie.
Van tevoren waren de gaten al gegraven en gevuld met vruchtbare aarde, bomen werden afgeleverd inclusief wilgentenen. Alles werd afgeschermd met behulp van rood-witte hekken. Die werden op de dag zelf gebruikt door een aantal vrijwilligers dat het verkeer regelde, waaronder een man die mij aan iemand deed denken: Joop van de Ende. Elk team werd voorzien van soep met brood en zo kwam het contact met team 4 tot stand. Zag ik daar Mark Rutte in een broodje happen, die bij ons kwam buurten? Cathelijne Bouwkamp, wethouder namens Groen Links was in elk geval aanwezig.
Maar liefst 10 bomen zijn erbij gekomen, met ruime boomspiegels en planten die zijn afgeschermd door gevlochten wilgentenen. De ijzeren hekwerken rondom de bestaande bomen zijn verwijderd en ook voorzien van ruimte voor planten. Ik fiets of loop elke dag langs de Prunus cerasifera ‘Nigra’ – rode Kerspruim – die wij – team 3 – daar hebben geplant, tegenover de winkel voor kunstenaarsbenodigdheden Gerstaecker, op de 120ste geboortedag van mijn oma Gezina Fischer-Damhuis. Het boompje is meteen gaan bloeien, net als enkele takken die nu bij mij in de keuken op de vaas staan.
Het Herikhuizerveld is de oorspronkelijke naam van de Posbank, in het zuiden van het schitterende Veluwemassief. Hier in Arnhem zat ook het gebouw van de Postbank, wat ik altijd verwarrend vond. Het zit zo: ter ere van G. A. Pos, de tweede directeur van de ANWB, werd op één van de hoogste punten in het gebied – in 1921 – een bank gebouwd: de Posbank. Op de weg staan verkeersborden die wijzen die kant uit, naar die stenen bank met dat mooie uitzicht met Paviljoen de Posbank er naast.
De Posbank, een stip centraal aan de horizon
Deze foto – s – is – zijn – genomen aan de andere kant van dit gebied, in Rheden.
