1

Ik werk bij 2Switch op de afdeling waar textiel wordt ingenomen, achter de schermen, waar de zooi binnenkomt. Dat werk doe ik op vrijwillige basis, 8 uur per week, verdeeld over 2 dagdelen. Het verveelt nooit en ik ontmoet er mensen die overal vandaan komen, uit alle landen van de wereld. Wat ons bindt is de textiel die wordt weg gegooid en die wij sorteren. Eerste sortering: iemand gooit zakken leeg op een roltrap die uitkomt op een langzaam lopende band. Daar staan op een platvorm, mensen die een categorie uit de inhoud pikken, bijvoorbeeld kinderkleding, broeken, jassen. De laatste categorie is accessoires, mijn favoriet, die in een kooi wordt gemikt. De volle kooien op wielen staan langs de hoge bakstenen achterwand opgesteld in rijen, in een hal waar geen daglicht binnenkomt, behalve via de grote roldeur. Daar wordt voortdurend in- en uitgereden met een heftruck door Jan vanuit het magazijn. Wij, dames over het algemeen, halen de kooien op voor de tweede sortering: winkelwaardig, B-keuze of afval. De kleding die mooi genoeg is voor de verkoop wordt in grijze boxen gelegd, daarna geprijsd en op seizoen gelegd. De kleding waar iets mee is maar nog wel draagbaar, is voor de handel met zogenaamde arme landen. Daar hebben we grote witte zakken voor die in reuzenstandaards hangen – ook op wielen – waar we de categorie met een stift op schrijven, op alle zijden van de zak. THISURT had iemand geschreven die de Nederlandse taal niet beheerst, wat betekent T-shirt, maar we begrijpen elkaar wel en doen het werk mede daardoor met plezier. De laatste categorie, afval wordt ook weer gescheiden en belandt in Gitte-boxen – zware grijze kooien – die in het midden van de lichte tweede hal in een rij staan. Witte katoen en T-shirts, gekleurde huishoudkatoen, geweven stof, gekleurde T-shirts, badstof, fleece, denim, gekleurde denim en last but not least de ultieme afval in een grote blauwe container. We brengen de volle boxen met een steekwagen terug naar de eerste hal, waar ook de sortering van huishoudtextiel en schoenen plaatsvindt, in de kou ’s winters. Daar staat Vera meestal, en lege winkelwagentjes die we gebruiken om kleding in te mikken vanuit de tafels – alvast voorsorteren op het scheiden van het afval. Daar staan ook mensen die de schoenen sorteren, de opvang van knuffels vindt daar plaats, en veren kussens.

2

Bram is weg, hij was de baas van de eerste en tweede sortering, en met hem in zijn kielzog Jan, die niet zo gelukkig was met zijn baan, informeel de baas van de 1ste sortering. We hebben Johny nu – spreek uit Jonnie – voor de sturing achter de schermen bij 2Switch waar wij weinig van merken. Er is veel veranderd sinds de twee mannen zijn opgestapt en dat mocht ook wel want de onderbezetting van personeel drukte zwaar op ons. In twee jaar tijd zijn veel mensen gekomen en gegaan, waaronder vaste krachten maar ook mensen met tijdelijke contracten, taakstraffers bijvoorbeeld. Na mijn vakantie aan het begin van de herfst was het weer druk op de werkvloer, met allemaal nieuwe gezichten. Nederlands was heilig maar die tijd is voorbij sinds we een groepje arbeidsmigranten uit Izmir onder ons hebben die enkel turks spreken, een enkeling engels. Het leren van de Nederlandse taal op de werkvloer zit er niet meer in, het is voortaan handen-en-voetenwerk met al die Oekraïners. Er hangen lijsten met essentiële woorden in Nederlands en Oekraïens in de kantine en op de deur hangt een tweetalige corveelijst. Het zijn allemaal vrouwen en iedereen is best blij, ook met de kleding die we voor een prikkie mee mogen nemen. JURKEN ROCK stond er op een witte zak geschreven, waar ik dan weer blij van werd. Binnenkort gaan we ook nog verhuizen omdat het gebouw plat gaat voor een hele nieuwe wijk: het Cobercokwartier. We blijven wel in de buurt en voor mij persoonlijk net iets verderaf. Nog een week en dan is het voorbij daar, die plek aan de Nieuwe Kade, langs de Rijn, aan de overkant van waar ik altijd met de hond loop, met uitzicht op de John Frostbrug. Het wordt allemaal anders en ook weer niet, we zullen zien wat het wordt en van mij hoeft het niet die verhuizing maar het zij zo. Jaqueline blijft, onze leidinggevende van de tweede sortering, met haar assistentes Angela en Aisi en ik vertrouw haar.

Na mijn vakantie van twee weken was tot mijn spijt de categorie Accessoires – leggings, sokken, onderbroeken, pyjama’s – afgeschaft, die ‘niemand’ graag wou sorteren, behalve ik dan. De spullen worden nu rechtstreeks vanuit de lopende band in witte zakken gemikt, zonder nadere inspectie.

3

We zijn verhuisd naar een pand op het industrieterrein langs de Rijn richting Westervoort, iets verder van huis. Ik fiets er in 20 minuten naar toe, via de Van Oldenbarneveldtstraat, de Westervoortsedijk op, langs het Gelderse Archief, de Gamma, Watersporten Jason en jachthaven Valkenburg. Zag de zon opkomen in het oosten en fietste door langs Vattenfall, voorbij het tankstation van Shell, te ver, weer terug, verkeerde weg ingeslagen, nog eens terug fietsen, tot ik uiteindelijk het olifantenpaadje – een voetgangerstrap naar beneden – vond tussen het fietspad en de Leemansweg. Daar liep collega Safia, ook zoekende, tot we de vlag van 2Switch zagen wapperen, maar nog niet de ingang om de hoek. We zagen wel de grote roldeur naar de eerste sortering die op een kier stond, bukten ons ‘hallo’, collega Danilo zag ons en wees mij de weg naar het fietsenhok, terwijl Safia binnen liep. Ik zag Aisi – assistent leidinggevende – en wilde haar omhelzen, van blijdschap, eindelijk gevonden.

Aisi gaf een rondleiding door het indrukwekkende nieuwe ruime pand van ons, waar genoeg ruimte is om te feesten, en uitbreiding in de toekomst. Het ziet er allemaal goed uit, met nieuwe werktafels en meer daglicht voor de mensen van de eerste sortering met hun lopende band, die nu niet meer in de kou staan. De schoenen en het huishoudtextiel zijn verplaatst naar de ruimte voor de tweede sortering, aan tafels bij ramen, een vooruitgang maar Lindsey maak het niet uit. ‘Ze kan overal werken’, zegt Jaqueline, waarop zij bevestigend knikt. Ik moet die ochtend meteen corvee gaan doen, de wc’s schoonmaken, wat ik prompt vergeet maar Aisi maakt mij er attent op, rond 11 uur. Ze helpt een handje en zuigt gruis van de verbouwing weg. De routine is weg, en ik verdwaal regelmatig, loop verkeerde kanten uit, het is allemaal anders en toch hetzelfde. Ik werk met Safia aan een dubbele tafel, en zij vertelt dat het misschien haar laatste keer is want ze moet van de gemeente bij een bejaardenhuis solliciteren voor een baan in de keuken. Hanan is afwezig want haar zoontje ondergaat deze week zijn tweede chemotherapie, vertelt Nuray die de komende weken naar Turkije gaat om haar zus te bezoeken. Een deel van de Oekraïners is weer vertrokken, moest van de gemeente, de dames – arbeidsmigranten – uit Izmir zijn er allemaal nog. Ik mis Jan, en Bram, en de knusheid van het vorige shabby pand dat ook niet bepaald klein was. Hier is een zee van ruimte die nog niet door ons bezield is. ‘Ik vind het helemaal niks’ zegt Hanni twee dagen later, ‘het heeft geen sfeer’ en als ik haar vraag tot hoe laat ze moet werken zegt ze ‘nog twee jaar’ wat ik niet vroeg. KINDERING staat op één van de witte zakken die nu allemaal langs de kant staan, vloeiend geschreven door een Oekraïense die mag blijven, en dat maakt weer wat goed. Ik heb Liliana beloofd om volgende week home-made appelcake mee te brengen. Eenmaal thuis geniet ik na van/in mijn bruine hesje van konijnenbont dat ik gevonden heb tussen de kinderkleding. Dat mag eigenlijk niet want op vrijdag mogen we niks kopen maar het is werkkleding, en het is kouder dan ik dacht. Die hoor je niet mee naar huis te nemen en daarmee komt mijn oude angst om ontslagen te worden weer om de hoek kijken.

4

We zijn van een ouderwetse boerderij naar een moderne stal gegaan waar systematischer gewerkt wordt. Ook de weg er naar toe is recht-toe-recht-aan dus, vanuit het Spijkerkwartier fiets ik recht op de Rijn af, sla bij de zandbergen – zandbedrijf langs de rivier – linksaf de Westervoortsedijk op. Daar gaan de beentjes in de lucht, fietsend langs de Rijn met een adembenemend uitzicht op het oosten waar de zon opkomt. De rivier als een lint in het landschap, die al gauw afbuigt naar het zuiden terwijl de haven langs de dijk blijft liggen. In die driehoek begint het industriepark Kleefse Waard, waar inmiddels vier windmolens staan, rechts van de weg. Hier kom ik gewoonlijk niet en zeker niet op de fiets, behalve dan bij Gamma. Ik passeer het winkelcentrum aan de Lelyweg, het industrie-terrein aan die kant van de dijk in het noorden en links van de weg heet Driepoortenweg, de kant waar ik uiteindelijk moet zijn. Eerst nog langs Vattenfall dus en pas voorbij het Shell-station, bij de Oude Veerweg steek ik de weg over zodat ik nog maar een heel klein stukje tegen het verkeer in hoef te rijden. Op dat fietspad kom je trouwens geen kip tegen, zeker niet in de vroege ochtend want het zijn allemaal auto’s daar die het verkeer uitmaken. Ik rol mijn fiets naar beneden door het zand, langs de luie trap van stoeptegels met trottoirbanden en een gleuf voor de fiets. Die zit aan de verkeerde kant, behalve op de terugweg. Dan ben ik er bijna, bij het centrum voor textiel-inname van 2Switcht waar ik om 8.30 moet beginnen met werken. Ik zet mijn fiets in het houten hok buiten waarvan de deur dichtknalt na het binnengaan en hoop dat ik op tijd ben.

Op de terugweg rol ik mijn fiets de dijk weer op, rijd aan deze kant van de weg, die bestaat uit twee rijbanen met een groenstrook in het midden plus fietspaden. De Rijn is nu uit zicht, bedrijven zijn in beeld, langs Scalabor en de OK oliecentrale bijvoorbeeld met gigantische cilinders die gevuld zijn met diesel, voorzien van flauw-puntige deksels, met aan- en afvoerbuizen. Het elektriciteitshuisje dat er bij staat is voorzien van graffiti: NOT OK staat er en op dat moment begint de reis me tegen te staan. Ik overweeg om op de terugweg via de P. Calandweg te fietsen, rechtstreeks naar huis.

5

‘Jonnie de verwarming doet het nonnie’ riep Jaqueline halverwege de ochtend en wikkelde een warme sjaal om haar hals. Het was vlak voor het kwartiertje pauze van 10 uur en ik dacht ‘die blijft’, deze gesproken tekst. Ik denk aan Riet, die er ook wat van kon, ze komt niet meer terug bij ons nadat ze, een paar keer zelfs, van de fiets is gevallen. Ik mis haar met die praatjes van ze en de hartelijke ontvangst nadat ik mijn haar knalrood had geverfd ‘Annie’ riep ze, van die film. Ze was een gangster – gangmaker – je kon lachen met haar maar ze was niet blij met haar werk bij 2Switch, dat onder haar niveau was. Ze kreeg extra taken: een modeshow organiseren, wat ze met verve deed en de corveelijst invullen wat ze heel consciëntieus aanpakte. Ze controleerde altijd of je het werk wel goed had gedaan en als dat niet het geval was werd je door haar op het matje geroepen. Ze was ook fanatiek in kleding, met name schoenen scoren voor iedereen en jassen. Ze was op de hoogte van ieders wensen, maar ze had het niet naar haar zin en dat mocht ook iedereen weten, wanneer ze woensdags al ‘bijna weekend’ zuchtte. Met haar mis ik Iris die net iets eerder begon daar dan ik, ook een maatje, die altijd opvallende oorbellen droeg en van konijnen hield, net als haar vriend met wie ze gaat trouwen. Dat weet ik dan weer van Hannie die nog contact heeft gehouden met haar nadat ze weg was, die nu ziek thuis zit. Dan denk ik nog vaak aan Malti, plotseling heel aanwezig, vanuit de gemeente met behoud van uitkering en aanvulling van 2Switch tot het minimum loon. Na de verlenging van een half jaar wou ze graag blijven maar het bedrijf wilde haar niet in dienst nemen, net als Isabella die ook zo enthousiast was, die nu als leidinggevende bij Rataplan – concurrent – aan de slag kan. Reduan mis ik ook nog steeds, taakstraffer die zich voorstelde als stagiair en het gezellig vond om Deutsch zu reden met mij. Dat had hij geleerd in de gevangenis in Duitsland, waar hij had gewerkt, volgens hem. Ik heb mooie stukken dankzij hem, waaronder een kussen dat gemaakt is van oude wollen deken en bloemetjesgordijn, wat hij echt iets voor mij vond. Ik dank ook mijn gymschoenen en regenlaarsje aan hem en denk aan hem als ik die draag, en de schitterende fietstas. Ik denk ook nog aan Fadia uit Syrië die amper Nederlands sprak, wanneer ik mijn mooie regencape met Arabisch motief draag. Dat was in de begintijd toen ik nog heel gesloten was omdat ik een depressie had, niet lekker in mijn vel zat. Deze mensen hebben mij daar uit gekregen, onder andere want het gaat om het geheel waarin ik op kan gaan als in een roedel.

6

Alle tafels staan sinds kort in dezelfde richting opgesteld zonder de dubbele tafel bij de kast met benodigdheden – stiften, doekjes, plantenspuiten met sopjes, prijskaartjes – die werd gebruikt om de witte zakken te beschrijven. Het sociale aspect speelt hierin een rol: je maakt contact met degene die daar aan het werk is en op vrijdag is dat altijd Liliana. Ze miste haar gezellige plekje in de ouderwetse boerderij – de vorige lokatie – en dat maakt ze nu nog eens mee. We staan achter elkaar te werken en omdat zij de taal niet goed spreekt is de communicatie moeizaam. Bij het spreken met handen en voeten is het immers van belang dat je elkaar kunt zien, nu is die laatste kans ook verkeken. Ter compensatie sprak ze Spaans tijdens de pauze met een Antilliaanse collega die bij de eerste sortering aan de lopende band werkt. We hoorden wel steeds de stem van Jonnie met zijn telefoon zonder dat hij een woord met ons sprak. Plotseling zat hij met zijn laptop aan de tafel van Angela die ziek is en keek een beetje in de rondte, vroeg aan Liliana of alles goed ging, waarop zij bevestigend antwoord gaf. Ondertussen had ik de mooie trui aangetrokken die ik ’s ochtend als eerste uit de kooi viste, terwijl we op vrijdag niks mogen kopen. ‘Als de kat van honk is dansen de muizen op tafel’ dacht ik maar Liliana vroeg mij aan het einde van de ochtend om die weer uit te trekken en in de kast te hangen als werkkleding, wat ik keurig deed. Zo redde zij mijn gemoedsrust want als het aan mij had gelegen was het anders gegaan en hing de trui thuis aan een hanger.

7

Annie is terug! en dat ben ik zelf maar niet als het weesmeisje van de gelijknamige film, en uitgesproken in het Engels. Riet noemde mij Annie in het Nederlands maar nu zij er niet meer is heeft Jaqueline het stokje overgenomen. Ik was eerst verbaasd en schoot in de ontkenning want mijn krullen zijn allemaal afgeknipt omdat mijn haar vlam heeft gevat tijdens het edelsmeden. Nu ben ik Annie Lennox van de Eurythmics, Britse Band waar ik ooit wel een fan van was, met dat ultra-korte oranje haar. Ik wacht met verven tot Pasen, als het weer een paar centimeter is gegroeid. Jaqueline is terug van Corona, net als Angela die vrijdag nog steeds een beetje tipsy zag. Ik heb weer plezier in het werk gekregen, mede door de sociale setting, de mensen en de muziek op de radio die ik thuis momenteel moet ontberen want mijn versterker staat bij radio Piet. Er is minder gelegenheid om te praten en meer om te zingen, meezingen met de liedjes ‘Sing Halleluja‘ van de Zweedse band Dr Alban, bijvoorbeeld. Weer denk ik aan Riet met haar favoriete nummers, wanneer ze begon te dansen en aan Jantina met haar weelderige haardos waar ze mee zwaaide als een hippie. Ik weet niet of mijn gevoel van geluk een echo is of dat ik echt blij ben, in de nieuwe lokatie. De tijd zal het uitwijzen.

8

Ik heb iets verkeerd begrepen en daar moet ik eerst iets over uitleggen. We mogen kleding kopen voor een prikkie maar niet ongelimiteerd. Elke dag 3 stuks was aanvankelijk de regel, wat ik ook eerst verkeerd had begrepen toen Jaqueline mij een rondleiding gaf. Ik dacht dat je 3 items in je kluisje mocht bewaren, wat ik sowieso onbegrijpelijk vond maar toen kende ik het werk nog niet. Nu weet ik hoe belangrijk die zijn en dat ontslag zelfs een gevolg kan zijn van het overtreden van de regels. Ik had geluk met mijn twee halve dagdelen want zo kon ik aanspraak maken op 6 items per week. Er werd ook gehandeld met die promesses, wat voor zich spreekt. Ik maakte vaak een deal met Fadia die thuis een heel gezin van kleding voorzag en ik ben maar alleen, en rekende haar items af. Dat mocht eigenlijk niet maar iedereen deed het, net als kleding verstoppen die je graag mee wou nemen maar je zat al aan de 3 stuks. Dat heb ik één keer gedaan op aandringen van Hannie die de regel flauwekul vond en graag aan ondermijning deed. Zij werkt er al sinds de eeuwigheid en was leidinggevende toen het bedrijf nog in de kinderschoenen stond. Onder Bram en Jaqueline zijn de regels verscherpt en ik denk aan die keer toen Angela op vrijdag afwezig was en Bram niet wou ‘afrekenen’ terwijl Hanan een koffer had gevonden die ze graag wou. Een dikke vette NEE was het antwoord op haar aandringen want ze ging met vakantie en had die koffer echt heel hard nodig. We raakten en masse verslaafd aan het kopen van spullen die we vonden, er werd veel tijd besteed aan passen en oordelen. Iedereen zocht voor en met elkaar, voor thuis en voor zichzelf en om te handelen, met een buurvrouw in ruil voor iets anders. Dat was erg leuk maar niet zo efficiënt en daarom nadelig voor het voortbestaan van het bedrijf, neem ik aan. Nu kwam er een einde aan dat feest, vorig jaar toen het volgens de leiding de spuigaten uitliep met verstoppen van kleding. Er was geen vertrouwensband meer en daarom werd de 3-items-regel tijdelijk afgeschaft.

Ik vond het heel moeilijk, deze tijdelijke maatregel en de dreiging met ontslag wanneer iemand in overtreding ging. Het leek wel een instelling voor verslaafden waar ik in was beland maar begreep het wel en hield hoop op betere tijden. Die ging in vervulling in de vorm van een andere regel: voortaan 2 items per dag maar niet op maandag en vrijdag, zodat ik het geluk niet meer mee heb. Bovendien mag ik op vrijdag helemaal niks kopen en dat maakt het werk minder interessant, de uitzondering bevestigde de regel. Angela wou nog wel eens wat voor je opschrijven dat ik die woensdag daarna kon afrekenen met Aisi. Dat is nu helaas voorbij want ze ‘doen dat niet meer’. Het voelt als een voortdurende straf en moge dat helder zijn, na de vraag van Aisi van pas geleden ‘heb je nog iets opgeschreven bij Angela dat je moet afrekenen?’ Ik interpreteerde dat als ‘oh dat mag dus’ en prompt vond ik op vrijdag – Angela’s dag – een mooie trui en vroeg of ik die op kon schrijven.

Nu liggen er allemaal transparante puinzakken gevuld met kleding die winkelwaardig is, daar waar eerst een lege ruimte was, om te dansen. Langs de wanden zijn witte zakken met tweede keuze opgestapeld maar net zo dat de ramen vrij zijn. Die zijn voor de verkoop die nog op gang moet komen, dankzij onze noeste arbeid. We mogen geen telefoon bij ons dragen tijdens het werk en daarom kan ik geen foto laten zien van deze prachtige installatie.

9

‘Komt het wel vaker voor dat je iets op laat schrijven op vrijdag?’

‘Een enkele keer wel ja’

‘Het is niet de bedoeling’

‘Je vroeg toen of ik nog iets had op laten schrijven bij Angela’

‘Omdat zij me verving op woensdag’

‘Oh, dat was ik vergeten, dat je vrij was omdat je ging verhuizen’

10

Op maandagochtend om 8 uur was ik paraat voor het traditionele ontbijt dat voor het eerst weer plaatsvond, in Valburg bij Watergoed. Het hele personeel van 2Switch was uitgenodigd om deel te nemen en wij gingen gezellig in een taxi-busje. Vroeg in de ochtend op de nuchtere maag was een uitdaging voor mij want ik ga gewoonlijk niet zonder ontbijt de deur uit. De meeste collega’s waren feestelijk gekleed, met name de vrouwen uit Oekraïne en Turkije. Het stel van de lopende band uit Bursa bleek opeens heel anders, opgemaakt en vloeiend engels sprekend. Normaal hoor ik enkel hun gegiechel op de achtergrond en praten met schelle stemmen maar nu zat ik heel beschaafd met hen in het busje te luisteren en gezellig te kletsen.

Eerst een toespraak door directeur Onno die met behulp van een beeldscherm de stand van zaken uit de doeken deed. Hij benadrukte nog eens dat de MENS centraal staat in deze onderneming, en dat voel je. We waren daar met 250 personeelsleden van 16 locaties, waar je weinig van merkte in de ruime entourage, gelegen aan een meer met een strandje. Onno vertelde dat het bedrijf financieel gezond is ondanks de zware tijden, hoge energieprijzen en verhuizingen. Het beleid ten aanzien van de vele vrijwilligers wordt opnieuw onder de loep genomen waarbij BOEIEN en BINDEN centraal staan. Natuurlijk dacht ik meteen weer aan de kleding die we mogen meenemen voor een prikkie maar niet op vrijdag. Later op de dag heb ik een kaarsje aangestoken in de de kapel van de Martinuskerk in de Steenstraat voor de leiding van 2Switch in de hoop op versoepeling van de regel.

Voordat het traditionele ontbijt begon las een nieuw lid van de Raad van Toezicht uit Venlo nog een brief voor van een ander lid van de raad waarna we langs het buffet konden lopen. Ik zat met wat collega’s aan een picknick tafel te smullen, ging nog een tweede keer en voelde me op mijn gemak. Er was genoeg tijd om van het strandje te genieten en foto’s te maken van en met elkaar tot de laatste ronde. Er werden loten getrokken uit een vaas met onze namen en Nuray was één van de gelukkigen die een waardebon van 50 euro kreeg, te besteden in onze winkel. De hoofdprijs: een zelf uit te kiezen fiets, ook in de winkel van 2Switch, waarna we terug liepen naar de parkeerplaats. Het duurde een poosje tot het busje kwam maar er was muziek en er werd gedanst want Marijke was bij ons.

11

Vanochtend verwachtte ik Hanan terug te zien maar toen was Safia er opeens weer want het andere werk beviel niet. Nog een verrassing: Jonnie heeft me gegroet, dat was nadat ik hem eerst straal voorbij liep dat hij wat zei terwijl ik met de rug naar hem toe mijn schort uit de kast pakte. Er is ook een collega bijgekomen, nagellak is mijn ezelsbruggetje: Nagla, uit Egypte zodat er weer Arabisch gesproken wordt wat ik zeer op prijs stel. Safia is bezig met de inburgeringscursus en haar Nederlands is verbeterd maar nog steeds moeizaam. Dat kan ik me heel goed voorstellen, maar ze doet haar best en het was weer ouderwets gezellig. Ze vroeg ‘Angelina’ of we echt niks mee mogen nemen op vrijdag en vertelde nog eens hoe blij ze met de kleding is. Het verbaasde haar dat ik dit werk vrijwillig doe en vroeg waarom. ‘Waarom doe ik dit?’ vraag ik mij wel vaker af, in het algemeen, in elk geval niet om geld te verdienen. Na zo’n ochtend voel ik mij compleet gesloopt ook nog terwijl ik dat niet door heb als ik er nog ben maar wel dat het net iets te lang is die vier uren. Om 14.30 uur ben ik altijd hersteld en verheug me op de vrijdag als het woensdag is en op dinsdag op de woensdag. Het is net dat ene uurtje teveel van het goeie en dat ik voel in mijn lijf dat niet meer mee wil doen alhoewel ik gewoon door kan werken. Ik ga dan op de mechanische stand en daar moet ik vervolgens weer vanaf en dat kost tijd, twee uur om precies te zijn. Eén uur over de grens gaan betekent twee uur herstellen en dat is nu bijna drie jaar hetzelfde gebleven.

12

Vóór 8.30 kom ik aangelopen maar de deur is dicht en daarom bel ik aan terwijl ik Angela zie staan in het hok waar de leiding huist.

‘Je kunt ook via de nooduitgang naar binnen lopen’

Die staat open vanwege de warmte.

‘Maar ik wil graag hier langs, ook vanwege de garderobe’

Verzin ik ter plekke terwijl ik ‘ik wil niet door de nooduitgang naar binnen’ bedoelde.

‘Ik doe altijd de deur dicht’

Dat is niet waar en ik voel me ongemakkelijk ‘zou het nu toch gaan gebeuren dat ik buitengesloten word’ vraag ik me af. De hele ochtend geen woord gewisseld met Angela behalve bij het afrekenen. Ik vertel dat de broek van het merk Sandwich die ik vorige week heb meegenomen om te passen heel mooi is maar de rits zit los en meestal krijg je dan een korting. Ze moet het zien en daarom betaal ik gewoon de volle pond, al is dat maar 3.50 euro. ‘Ach de naaimachine staat altijd klaar’ die heeft zij niet, zegt ze. ‘Ik heb er wel drie zelfs’ en noem ze, inclusief de Anker van mijn moeder.

Ik ben uit de gratie bij de leiding en dat raakt me, ondanks de les van Jan met zijn onverschilligheid voor de mening van anderen.

13

Jaqueline is twee weken afwezig vanwege het overlijden van haar moeder en als de kat van honk is … inmiddels zijn de verhoudingen verbeterd. Tijdens het afrekenen liet Lindsey haar paspoort zien met de foto waarop ze zonder bril niet blij kijkt omdat je niet mag lachen. Dat ken ik wel en dan moet je weer vijf jaar mee vooruit met dat stuk chagrijn. ‘Ik lijk altijd een bitch op die foto’s’ zei Aisi en ‘wat nou als je dat ook bent’ zei ik en toen hebben we gelachen en was de lucht weer helder. Ook op vrijdag was de sfeer opgeklaard onder leiding van Angelina, zoals Safia haar noemt en stond de deur bij aankomst wijd open. Er werd amper Nederlands gesproken, wel veel Oekraïens en Arabisch waar ik niets van begrijp. Aan het einde van de ochtend vond Liliana een partij protserige baljurken die we gezamenlijk bewonderden. Ik streek met mijn handen de kreukels neer van het gaas onder de oppervlakte van een bolle feestjurk en we keken naar de prijzen. Deze was 365 euro waard, één van de duurste exemplaren van de partij en legde haar bovenop de andere jurken in een grijze box. Liliana kwam telkens weer met een andere en allen stonden we te kijken en non-verbaal te oordelen. ‘Dit is voor maandag’ zei Angela waarmee ze aangaf zich niet zo goed raad te weten met deze vangst.

14

‘Armin komt niet meer’ zei Jeffrey terwijl hij het restant van de sportkleding in mijn kooi woog vlak voor de middagpauze. Onze mooie man uit Georgië, gevlucht uit Oekraine bij de band heeft een huis gekregen buiten Arnhem. De hele ochtend hoor ik nog zijn stem en zie dat de nichtjes uit Bursa minder vrolijk zijn sinds zijn vertrek. Het is weer omschakelen, plaatsmaken voor iemand anders om te stralen, want dat is wat hij deed, na het vertrek van Jan, en Bram. Danilo maakt een goeie kans als rijzende ster en voor je het in de gaten hebt heeft de groep zich herschikt. Jonnie maakt ook een kleine kans met zijn cijferwerk achter de schermen wat mij betreft, met zijn Twentse accent. We zullen zien en wellicht verschijnt er nog iemand op het toneel die de show gaat stelen, die we nog niet kennen. Het blijft een komen en gaan van personeel, behalve de vaste kern waar ik bij hoor, onder leiding van Jaqueline die onze zon in huis is.

15

Elke woensdag- en vrijdagochtend fiets ik naar 2Switch om te aarden. Twee keer per week ga ik voor anker liggen om de ervaring en dat bevalt me nog steeds alhoewel het niet altijd leuk is. Ik heb moeite met de vrijdagen waarop we niets mogen kopen, waar het werk saai door wordt want er is niets te kiezen. Ik verzin trucs om het leuker te maken, bijvoorbeeld stiekem iets meesmokkelen, waar ik meestal een slecht gevoel van krijg. Ik heb iets nieuws bedacht: het door mij begeerde item komt nu bij een ander terecht, een gedachte die me bevalt wanneer het om B-keuze gaat, voor de handel met ‘arme landen’. Nu heb ik weer wat nieuws: als Zen beoefenares sorteer ik 20 minuten – kijk op de klok – daarna 5 minuten opruimen en afvoeren, en weer door in dit ritme. Op de woensdagen heb ik deze trukendoos niet nodig omdat het gezellig druk is en Jaqueline positief contact maakt, met haar humor, je voelt het wanneer zij aanwezig is. Aisi was deze week nog steeds afwezig, de derde week maar niemand weet wat ze heeft en ik denk er het mijne van. Als kunstenares zal het haar niet gemakkelijk vallen om full-time iets anders te doen dan waar je voor bent opgeleid. Bahram ‘ze heeft iets anders’ bevestigde mijn vermoeden zonder zich verder uit te spreken. Hij komt een beetje los, nadat hij van de band af is – eerste sortering – door een ruzie met iemand die daar nu niet meer werkt. Dat heb ik allemaal niet meegekregen maar in de pauze werd het verhaal in geuren en kleuren verteld, in ons hok. Doordat hij Turks spreekt ging ik er van uit dat Bahram uit Turkije komt maar hij komt uit Azerbaijan, zijn moedertaal is Varsi dat in Iran gesproken wordt. Hij komt meestal wat later, en vorige week moest hij weer terug naar huis omdat hij zijn gebit niet in had, verstrooid, haha. Zijn taak is om ons te assisteren door volle winkelwagentjes te legen in de grote witte zakken, wat ik gewoonlijk graag zelf doe ter afwisseling. Hij brengt de zakken weg, weegt ze, knoopt ze dicht met behulp van de elektrische lier en dumpt ze in de grote hal waar Katja rondrijdt met haar heftruck, of Danilo. Hij heeft met een zwarte viltstift de categorie al op de nieuwe zak geschreven die klaar ligt als hij met een rammelende lege standaard – tsunami – komt aangelopen. Hij brengt ook de Gitte-boxen voor de industrie weg als die vol zijn – hergebruik van materialen – en de afval containers op wielen. Tussendoor is hij een kletsmajoor en leert de Nederlandse taal te spreken, waar hij onder andere voor komt als vrijwilliger.

16

Ik heb mijn plan doorgezet: telkens 20 minuten sorteren en daarna 5 minuten opruimen. Ik werd gehinderd door Angela die prikkelbaar is. Ze heeft weer geen woord gewisseld met mij, behalve zakelijk. ‘Is er nog iets dat ik moet weten?’ vroeg ik voor aanvang van het werk, ‘want ik heb een paar keer dingen gedaan die niet de bedoeling waren’. Eerst het sorteren van de broeken en daarna bleek de verwerking van gekleurde spijkerbroeken voor de industrie niet meer te bestaan. ‘Dat is al weken zo, dat kun je toch zien!’ zei ze bits, ‘ik werk hier enkel 2 ochtenden per week en heb niet alles door wat hier gebeurt’ en ging aan het werk. Deze vraag heb ik heel vaak gesteld maar nooit eerder zo’n antwoord gekregen. Toen Iris er nog was, op de vorige lokatie praatte zij mij altijd met plezier bij, boven in de kantine voor aanvang. Heeft het te maken met de onderbroek van laatst die ik heb meegesmokkeld, wat zij heeft gezien? ‘Er is veel gedoe’ voegde Angela er nog wel aan toe, en dat drong pas later tot me door, sterker: vanochtend pas nadat ik de klok heb rond geslapen.

17

Ik ben gevoelig voor sferen maar dat zal ik niet zeggen, net als ik laat me niet afbekken. Wat ik wel zal zeggen is dat mijn armen – wat waar is – het niet meer doen. Marijke heeft deze week ontslag gekregen, naar zeggen omdat ze niet goed functioneert en begeleiding nodig heeft. Die heeft ze wel gehad maar het klikte niet met die vrouw die eens in de twee weken aan haar tafel kwam – mee – werken. Marijke heeft me vaak verslag uitgebracht, waar ik van heb genoten vanwege haar droge humor. Ze was altijd heel open naar mij, ook over haar privéleven met man, hond, katje, kleinkinderen van haar man. ‘Oma ik vind je niet lief hoor’ echoot in mij want ze was volgens kleindochter te streng omtrent de hoeveelheid snoepjes die ze van oma kreeg. Marijke was een parel onder het personeel, bijna met pensioen en daarom neem ik het 2Switch kwalijk dat ze dit hebben gedaan. Marijke hield van het prijzen van items, niet van sorteren, net andersom als ik want prijzen interesseren me niet. De leiding vond dat ze all-round moest zijn maar Marijke hield er echt niet van en maakte fouten. Die werden opgemerkt door collega’s enne, ze was niet netjes genoeg met stapelen van geprijsde kleding voor de opslag. Haar broek hing ook nog aan haar kont en dat was het laatste gerucht dat rondging. Ik vind het niet netjes zoals Marijke er is uitgebonjourd, waar ik verdrietig van werd. ‘Jij begrijpt niet waarom’ zei Jaqueline die op haar gebrekkige prestatie doelde. Op vrijdag had ik de beloofde appelcake bij me die troostcake werd maar stond weer voor de dichte deur, terwijl Angela in het hok zat. Ik liep om en bracht de cake naar koelkast in de keuken, langs haar hok. ‘Angela zal ik de deur op een kier zetten voor degene die nog komt?’ ‘Nee zei ze’, ‘ik vind het niet leuk om helemaal om te moeten lopen’, ‘oh wat erg voor je’, zei ze.

Mijn armen doen pijn en toen ik vannacht wakker werd om naar de wc te gaan leek het of ik ze niet in beweging kon krijgen, een verlamd gevoel. Marijke heeft dat meegemaakt wat ik zo vaak heb meegemaakt: ontslag.

Die ochtend heeft Angela weer geen woord gesproken behalve zakenlijk nadat Liliana mijn afval had gecontroleerd. Er lagen polo’s bij van t-shirt-stof die volgens haar bij Breigoed moesten, wat niet waar is en Angela bemoeide zich ermee. ‘Liliane weet het wel hoor’, wat in dit geval niet klopte wat ik zeker weet. ‘Ik vind het niet prettig om tegenstrijdige instructies te krijgen’, ‘van wie dan?’ vroeg ze. ‘Wat denk je zelf?’ vroeg ik en doelde op Jaqueline, en dat viel niet in goede aarde. Het ging nog even over de boordjes van de polo’s, op een snerpende toon die me niet beviel. Daarna voelde ik mijn hart bonzen in mijn borstkas, verstand op nul, gevoel geparkeerd. Ik besloot om de cake mee te nemen naar de pauze-plek in plaats van in de keuken te zetten naast het kantoor van de leiding. Ik had een kaart geschreven voor Marijke, nog eentje omdat er geen ruimte meer was. Ik liet Senai wat schrijven, en Kadiatou die net als ik verbouwereerd was, en boos, haar stijl. Tijdens de pauze kwam er een gesprek op gang over het ontslag waarbij Liliana voor de leiding opkwam. Dat ging niet ten koste van de sfeer, die er beter op werd omdat ieder haar hart kon luchten. Dat ging na de pauze weer door en Liliana vertelde meer dan ooit. Ondertussen likte ik de envelop dicht met ‘Marijke’ zonder achternaam, adres onbekend. Vlak voor de middagpauze had ik de moed om Angela te vragen om de kaart op te sturen, waar de postzegel al op zat. ‘Ik probeer het vanmiddag nog doen’ zei ze ‘en anders leg ik hem woensdag voor je klaar’. ‘Ik ga op vakantie’ flapte ik er uit terwijl ik bedoelde dat ik vrij ben volgende week. Ik ga namelijk zelden op vakantie, wat ze weet en waarom loog ik nou weer? Ze liet zich niet meer zien terwijl we om 12.30 uur richting keuken liepen maar ik zag haar wel staan tussen de kooien in de sluis.

18

Van een vertrouwenspersoon bij Kinderopvang SKAR weet ik dat je beter niets kunt doen als je eenmaal in de afvoer van een bedrijf bent aangekomen. Dat heb ik vele malen meegemaakt – ervaringsdeskundige – en heb gezien hoe Marijke dit mee heeft mogen maken. Het woord depersonificatie komt bij me op maar zover wil ik niet gaan. Op een rijtje: het Nederlands Openlucht Museum, het Leo Kannerhuis en Kinderopvang SKAR zijn bedrijven waar ik ervaring heb opgedaan.

‘Je zit niet voor niets bij Scalabor hè’ heeft iemand tegen haar gezegd. Scalabor is een detacheringsbedrijf voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Nuray zegt SCALABORA en ik zeg SOBIBORA, waarin mijn wantrouwen ten aanzien van de samenleving tot uitdrukking komt.

Nog iets dat me opvalt is het feit dat we zelf het putje van de samenleving zijn: de afvalverwerking. Een zogenaamde essensiële branche die tijdens Corona gewoon doorging want dit werk moet gebeuren en kun je niet anders doen dan ter plekke. We zijn een onderdeel van de riolering, stelletje ratten waar ik me thuis bij voel. Nu gebeurt er iets waar ik moeite mee heb en dat erbij hoort: ziekte en bederf, een toxische omgeving. Ik trek mij terug, met mijn tennisarm, en heel mijn hart en ziel.

19

Angela belde me om te vragen waarom ik er niet ben, net als woensdag en ik vertelde dat ik heb doorgegeven dat ik ziek ben. Jaqueline heeft haar Voice-mail niet gehoord omdat ze twee weken vakantie heeft, wat ik niet kon weten. We hadden weer discussie, over de afwezigheid van Jaqueline die er wel of niet was, die week dat ik er nog wel was. Ik weet zeker dat zij er wel was want ze was erbij toen Marijke ontslag kreeg, waar ze bij was. Ze vroeg me niet wat ik heb omdat ze dat volgens haar officieel niet mag doen vanwege privacy. Dat vond ik raar maar nu weet ik ook dat ze geen leiding heeft, enkel assistente is. Ik mocht haar wel vertellen wat er scheelt wat ik uitvoerig heb gedaan: tennisarm die niet door het werk is ontstaan maar waar ik het werk niet mee kan doen. Ze vroeg niet door en schoof het door naar Jaqueline die volgende week weer aanwezig zal zijn. Ik heb haar bedankt voor het bellen opdat mijn collega’s nu weten waarom ik vandaag weer ben thuis gebleven, bij heldere hemel.